Niet weten bij wie je moet zitten tijdens je lunchpauze, een onbeantwoord WhatsApp-bericht, een afzegging voor een afspraak met vrienden – we weten allemaal hoe eenzaamheid voelt. Maar waarom voelen we ons eenzaam? Is eenzaamheid een emotie, een behoefte of een fysieke functie? En wat heeft dat te maken met de menselijke geschiedenis? In dit bericht wil ik deze vragen vandaag beantwoorden.

Eenzaamheid – ongewenst maar vertrouwd

We leven in een tijd met schijnbaar eindeloze mogelijkheden om met anderen in contact te komen. Online, offline, telefonisch, via een gesprek of een FaceTime-gesprek. Dat eenzaamheid de afgelopen decennia algemener is geworden dan ooit en in veel gevallen chronisch is, lijkt in eerste instantie tegenstrijdig. Maar misschien is juist deze reden – onze huidige levensstijl en het tijdperk van digitale transformatie – precies de reden: vriendschappen en kennissen worden oppervlakkiger, contacten worden natuurlijker en zijn binnen een paar seconden vrijwel elke minuut van de dag mogelijk. Wat zorgt voor bevredigende contacten? Een lastige vraag.

Eenzaamheid kan iedereen overkomen. We weten allemaal dat eenzaamheid uiteindelijk niet direct te maken heeft met of we omringd zijn door anderen of niet. Ik kan me immers ook alleen voelen in het bijzijn van anderen, bijvoorbeeld op een feestje of in een vreemde stad waar ik niemand ken. Eenzaam zijn en alleen zijn zijn dus niet hetzelfde.

Om eenzaamheid beter te begrijpen, is het nuttig om naar de menselijke geschiedenis te kijken – zoals vaak het geval is bij het classificeren van de menselijke psyche en het menselijk gedrag.

Wat is eenzaamheid precies?

Vanuit het perspectief van de sociale psychologie

Een van de bekendste psychologische modellen om menselijke behoeften en motivaties te verklaren is de De behoeftenpiramide van Abraham Maslow.

De Amerikaanse psycholoog ordent menselijke behoeften, zoals de naam van het model al suggereert, in een piramide. Op het laagste niveau bevinden zich fysiologische behoeften; deze vormen de basis. Deze omvatten alle behoeften die nodig zijn om het menselijk leven in stand te houden, zoals ademhalen, slapen, eten, drinken en voortplanten. Pas wanneer aan deze basisbehoeften is voldaan, kan een persoon doorstromen naar het tweede niveau, de behoeften aan veiligheid. Deze omvatten alle aspecten van het leven die bijdragen aan fysieke en mentale veiligheid. Voorbeelden van veiligheidsbehoeften zijn familie, gezondheid, huisvesting en materiële basiszekerheid.

Zodra dit niveau grotendeels bevredigd is, voelen mensen behoefte aan sociale contacten en relaties – wat ons brengt bij het onderwerp eenzaamheid. Hoewel sociale contacten (slechts) het derde niveau van de behoeftehiërarchie beslaan, zijn ze desalniettemin zeer belangrijk voor mensen en onmisbaar voor een vervullend leven. Pas wanneer aan onze sociale behoeften is voldaan, kunnen we ons wijden aan individuele behoeften zoals succes, onafhankelijkheid en vrijheid, en uiteindelijk streven naar zelfrealisatie.

Foto door Arthur Poulin op Niet meer spetteren

Vanuit het perspectief van de evolutionaire psychologie

Vanuit een evolutionair psychologisch perspectief kan eenzaamheid worden gezien als een fysieke functie.Net zoals honger en slaap ons waarschuwen voor onze fysiologische behoeften, waarschuwt eenzaamheid ons voor onze sociale behoeften.

Zelfs honderdduizenden jaren geleden hadden mensen die in groepen leefden aanzienlijk betere overlevingskansen dan mensen die alleen rondzwierven. Voldoende eten, warm blijven en voor nakomelingen zorgen: dit alles zou in hun eentje vrijwel onmogelijk zijn geweest. Mensen waren daarom afhankelijk van hun sociale groepen, en sociale behoeften werden onderdeel van onze biologie. Als iemand uit de groep werd uitgesloten, betekende dat vaak de dood. Om deze uitsluiting uit de groep te voorkomen, ontwikkelde zich sociale pijn. Dit diende als een soort waarschuwingssysteem om mensen te laten stoppen met isolerend gedrag. Degenen die de pijn verontrustender vonden en vervolgens hun gedrag veranderden, hadden minder kans om uit de groep te worden verstoten. Degenen die de pijn "negeerden", werden uitgesloten en stierven waarschijnlijk in de meeste gevallen.

Eenzaamheid als fysieke functie hielp onze voorouders te overleven en creëerde een voordeel in de natuurlijke selectie. Daarom doen afwijzing en eenzaamheid ons vandaag de dag nog steeds zoveel pijn.

De wereld is echter niet hetzelfde gebleven en ook de mensheid is geëvolueerd. De westerse cultuur richt zich steeds meer op het individu en collectivisme neemt af in belang. Mensen leven in aanzienlijk kleinere groepen dan voorheen. En hoewel steeds meer mensen in steden dicht op elkaar leven, leven ze steeds meer geïsoleerd. De moderne technologie waarmee we tegenwoordig opgroeien, draagt ​​er onder andere aan bij dat mensen elkaar minder vaak (in levenden lijve) ontmoeten.

Als Eenzaamheid wordt chronisch

Chronische eenzaamheid ontwikkelt zich geleidelijk en meestal onbedoeld. Er is zoveel te doen: werk, bijscholing, huishoudelijk werk, kinderen, en zelfs schermtijd voor ontspanning is essentieel. Het eerste wat verwaarloosd wordt, zijn relaties. “Oh, dat kan uitgesteld worden.” “We kunnen elkaar volgende week nog zien, er zijn nu andere dingen belangrijker.”Tijd met vrienden is het makkelijkste wat je kunt "opofferen". En voor je het weet, voel je je geïsoleerd en verlang je naar hechte relaties. Maar volwassenen hebben vaak moeite met het vinden, opbouwen en uiteindelijk onderhouden van hechte relaties met anderen.

Dit kan ertoe leiden dat mensen chronisch eenzaam worden. Hoewel onze omgeving razendsnel evolueert, met de ene na de andere nieuwe technologie en een steeds digitaler dagelijks leven, zijn ons lichaam en onze hersenen vrijwel hetzelfde als duizenden jaren geleden: we hebben andere mensen en sociale relaties nodig om pijnvrij en gelukkig te zijn.

Chronische eenzaamheid zou niet zo erg zijn als het niet zo'n pijn deed. Onze psyche staat constant onder druk en die stress heeft invloed op ons lichaam.

U leert over de gevaren van eenzaamheid en waarom de ‘vicieuze cirkel van eenzaamheid’ zo schadelijk is voor onze gezondheid. hier.
In dit laatste deel de “Eenzaamheidsserie” op onze blog Tot slot geef ik je concrete tips en oefeningen waarmee je eenzaamheid kunt voorkomen of hoe je met eenzaamheid kunt omgaan.

+++ Als u zich acuut eenzaam voelt, aan zelfmoord denkt of met iemand wilt praten, kunt u gebruikmaken van de diensten van de Telefonische counseling U kunt ons 24 uur per dag, 7 dagen per week gratis bereiken op de nummers 0800 111 0 111 en 0800 111 0 222. Uiteraard kunt u ook anoniem blijven. Via deze link vindt u nog meer hulpaanbiedingen. +++

Als je meer wilt weten over mindfulness, gezonde voeding of duurzaamheid, kijk dan eens op hier over.

Foto door Freddie Huwelijk op Niet meer spetteren