eenzaamheid maakt ons verdrietig. Dit is geen nieuws. Wat veel mensen echter niet weten, is dat chronische eenzaamheid ook fysieke gevolgen kan hebben. Als we ons alleen voelen, heeft dit ook invloed op hoe we onze omgeving waarnemen. Vandaag zullen we het hebben over deze en nog meer gevaren van eenzaamheid. 

Hoe vaak komt eenzaamheid voor?

Af en toe alleen willen zijn of je eenzaam voelen na een breuk, afwijzing of ruzie is normaal. Dat weten we allemaal. Het wordt problematisch als dit gevoel van eenzaamheid aanhoudt en chronisch wordt. 46% van de gehele Amerikaanse bevolking voelt zich regelmatig eenzaam. In Groot-Brittannië zegt 60% van de 18-34-jarigen dat ze zich vaak eenzaam voelen. In Duitsland zijn de cijfers lager, hier treft het “slechts” 10 tot 15% van de bevolking. Minstens acht procent van de Duitsers leidt een sociaal geïsoleerd leven. Helaas neemt het gevoel van eenzaamheid vaak toe met de leeftijd. En ook al zijn we nu meer verbonden dan ooit tevoren, de algehele chronische eenzaamheid is de afgelopen decennia aanzienlijk toegenomen. 

Sociaal geïsoleerd versus eenzaam

Je kunt eenzaam zijn, zelfs als je niet alleen bent.

Sociaal isolement en eenzaamheid betekenen niet noodzakelijk hetzelfde. Mensen die veel tijd alleen thuis doorbrengen en weinig contact hebben met andere mensen, worden als sociaal geïsoleerd beschouwd. Aan de andere kant wordt u als eenzaam beschouwd als u relaties onderhoudt, maar deze niet voldoen aan uw eigen behoeften aan verbondenheid en veiligheid. Eenzaamheid heeft ook te maken met persoonlijke gevoelens. Het hangt nauw samen met onze sociale behoeften en diende vroeger als waarschuwingssignaal voor mensen om te voorkomen dat ze door hun eigen groep werden afgewezen. Hier je kunt er meer over lezen. 

Toch is er uiteraard een overlap tussen de twee termen. In sommige onderzoeken worden ze als synoniemen gebruikt, wat het moeilijk maakt om de resultaten duidelijk te interpreteren. Eenzaamheid als ‘gevoel’ wordt meestal in kaart gebracht met behulp van vragenlijsten. Het aantal sociale interacties kan objectiever worden gemeten. 

Foto door Timon Studler op Ontsplashen

Waarom is eenzaamheid een probleem?

Een duidelijk probleem met eenzaamheid is het gevoel van pijn en verdriet dat daarmee gepaard gaat.

Fysieke gevolgen van eenzaamheid

Maar wat veel mensen niet weten is dat eenzaamheid ook impact heeft op ons lichaam. Omdat chronische eenzaamheid stress veroorzaakt. Wanneer we de ‘bescherming’ van een sociale groep verliezen, komt het stresshormoon cortisol vrij – ons lichaam is alert. En deze stress kan ook chronisch worden, waardoor ons immuunsysteem blijvend verzwakt is. 

Als we eenzaam zijn, zijn de bloedsuikerspiegel en de bloeddruk verhoogd. We worden sneller ziek, worden sneller ouder en hebben een verhoogd risico op kanker. Ziekten zoals de ziekte van Alzheimer verlopen sneller als gevolg van stress. Over het geheel genomen vergroot chronische eenzaamheid de kans op hartaanvallen, beroertes, kanker en dementie. Het risico op psychische aandoeningen zoals depressie of angststoornissen is ook verhoogd.

Omgekeerd hebben sommige onderzoeken aangetoond dat functionerende sociale interacties deze en andere ziekten kunnen voorkomen. Sociale interacties beschermen het hart en het immuunsysteem.

Ook onder eenzame mensen neemt de algemene sterfte toe: eenzaamheid is ongeveer twee keer zo dodelijk als zwaarlijvigheid en net zo dodelijk als een pakje sigaretten per dag of alcoholverslaving.

En alsof dat nog niet genoeg was...

Een van de grootste gevaren van eenzaamheid is het zichzelf versterkende effect ervan. Eenzaamheid voelt als een bedreiging en leidt tot onmiddellijk defensief gedrag. Deze reactie is vergelijkbaar met fysieke pijn die u wordt toegebracht. De hersenen gaan in de overlevingsmodus en beginnen de omgeving overal en altijd te scannen op mogelijke gevaren. Alles lijkt plotseling vijandig en gevaarlijk. 

Deze verhoogde alertheid van onze hersenen zorgt er ook voor dat we ontvankelijker zijn voor sociale signalen. Klinkt eigenlijk als een goede zaak, toch? Het probleem is dat we sociale signalen sneller waarnemen, maar ze slechter interpreteren. Neutrale gezichtsuitdrukkingen worden opeens als kwaadaardig bestempeld, een vriend die zich afwendt naar de andere kant van de tafel wordt geïnterpreteerd als afwijzing, ook al wilde hij alleen maar zijn zitpositie aanpassen. Het is als een negatief filter dat je sociale interacties bedekt en je altijd het slechtste laat veronderstellen over de bedoelingen van anderen. 

De vicieuze cirkel

De omgeving komt vijandig en bedreigend over voor eenzame mensen. Om zichzelf te beschermen, worden ze meer egocentrisch. Andere mensen beschouwen je als kouder, verlegener of minder vriendelijk. Dit versterkt op zijn beurt de indruk van gevaar die voortkomt uit sociale interacties. Om deze te vermijden worden sociale interacties steeds vaker vermeden. 

Er zijn echter maar weinig sociale interacties die het gevoel van eenzaamheid vergroten – en de indruk van gevaar en vijandigheid groeit. Een echte vicieuze cirkel. Deze negatieve spiraal wordt steeds erger en moeilijker te doorbreken...

Chronische eenzaamheid brengt veel gevaren met zich mee die niet alleen psychologisch van aard zijn. En niet alleen ouderen hebben last van eenzaamheid, ook jongeren voelen zich eenzaam of sociaal geïsoleerd. De trend dat eenzaamheid de afgelopen decennia aanzienlijk vaker voorkomt, is geen prettige constatering. Er zijn echter manieren om met eenzaamheid en/of sociaal isolement om te gaan en de vicieuze cirkel van eenzaamheid te doorbreken.

Dit artikel op onze blog gaat specifieker over hulp en tips bij eenzaamheid. 

+++ Als u zich acuut eenzaam voelt, aan zelfmoord denkt of graag met iemand wilt praten, kunt u profiteren van het aanbod Telefonische begeleiding gebruiken. U kunt hen 24 uur per dag gratis bereiken op 0800 111 0 111 en 0800 111 0 222. U kunt uiteraard anoniem blijven. Via deze link vindt u nog meer hulpaanbiedingen. +++

Wil je meer weten over de onderwerpen mindfulness, gezond eten of duurzaamheid, neem dan eens een kijkje hier over.

Foto door Zohre Nemati op Ontsplashen