Denkpatronen en manieren van denken: onze mindset

Volgens de boeddhistische leringen omvatten de basisprincipes van mindfulness vier gebieden waarin mensen hun eigen aandacht kunnen trainen. Deze vier gebieden zijn lichaamsbewustzijn, gevoelens en hun waarneming, het ervaren van gedachten en het herkennen van denkpatronen. Vandaag zou ik mij willen concentreren op het vierde gebied: onze mentaliteit. Voordat we in de volgende blogpost ingaan op specifieke manieren van denken die op de lange termijn een positieve impact kunnen hebben op ons leven, wil ik vandaag eerst verduidelijken wat we bedoelen met mindset en waarom het zo’n grote rol voor ons speelt. 

Een gedachte komt zelden alleen: vooroordelen, attitudes, fundamentele overtuigingen, meningen of ketens van associaties over bepaalde mensen, dingen of onderwerpen worden voortdurend herhaald en voortdurend opnieuw bevestigd. Van sommige gedachten weten we van tevoren dat ze niet waar zijn – en toch blijven we ze denken. Dit is vaak het geval bij angsten en het idee van worstcasescenario’s. Vaak vatten we dingen persoonlijk op die andere mensen hebben gezegd of gedaan, of interpreteren we bepaalde situaties te veel. Omdat we geen rationele wezens zijn, zijn dergelijke denkpatronen in principe volkomen normaal.

Hoe ontstaan ​​denkpatronen? Waar zijn ze goed voor? 

Onze hersenen verwerken elke seconde talloze informatie. Niet al deze informatie kan echter worden doorgegeven en ‘doordacht’, omdat dit de capaciteit van onze hersenen te boven gaat. Daarom filteren onze hersenen al deze informatie. Het categoriseert ze en voegt ze toe aan reeds bestaande, soortgelijke associaties of laat ze vallen en verwerkt ze niet verder. Ons brein wil ons via dit filter ontlasten. Kortom, het filter dient om onze overleving te verzekeren. We leren situaties adequaat in te schatten, zodat we er vervolgens adequaat op kunnen reageren.

Ik wil dit graag illustreren met een voorbeeld: als we onze hand in een open vuur steken of deze situatie samen met iemand anders observeren, leren we dat dit geen goed idee is. Ons brein maakt een associatie; het koppelt “vuur + hand (of lichaamsdeel) = pijn / brandwond / levensbedreiging”. We leren dus dat brand bedreigend kan zijn voor mensen. Als we dergelijke verenigingen niet zouden kunnen vormen, zou een situatie waarin we in contact komen met brand elke keer potentieel levensbedreigend zijn. We zouden alles steeds opnieuw moeten leren en zouden niet alleen stilstaan, maar ook extreem lage overlevingskansen hebben.

Waarom hebben denkpatronen zo’n macht over ons leven?

Denkpatronen helpen ons sneller te handelen en toekomstige situaties beter in te schatten. Ze worden gecreëerd door nieuwe informatie te koppelen aan bestaande neuronale netwerken. Nu is het zo: ooit vaker een neuronennetwerk wordt geactiveerd, des te meer lichter dit netwerk kan worden geactiveerd. Met andere woorden: hoe vaker een gedachte wordt gedacht, hoe sneller we die gedachte in de toekomst zullen denken omdat deze gemakkelijker voor ons toegankelijk is dan andere gedachten. 

Als ik na een nederlaag of een fout denk: ‘O jee, ik ben echt een mislukkeling; ik wist dat dat niet zou lukken’, dan denk ik na de volgende situatie die niet volgens plan verliep eerder: ‘Ik ben een mislukkeling…’ dan bijvoorbeeld: ‘Dat kan gebeuren. Wat kan ik ervan leren?’ – juist omdat er al associaties bestaan ​​tussen “nederlaag = slecht/niet goed genoeg = mislukking”. En dit is hoe denkpatronen uiteindelijk ontstaan...

Hopelijk wordt hierdoor duidelijk hoe belangrijk alles is, wat we van seconde tot seconde denken en met welke gedachten we ons hoofd vullen. 

Onze hersenen zijn plastisch

Het goede nieuws is dat niets van dit alles zou werken als onze hersenen niet veranderlijk waren. De zogenaamde plasticiteit van onze hersenen stelt ons in staat nieuwe associaties te vormen of bepaalde bestaande associaties te versterken. We hebben dus de beste omstandigheden om ons denken en uiteindelijk ons ​​handelen te veranderen. We staan ​​niet machteloos tegenover onze gedachten. Je kunt beïnvloeden hoe je de wereld ziet, wat je over jezelf denkt en hoe je het leven onder ogen wilt zien. 

Het ‘slechte’ nieuws is dat het allemaal oefening vergt. We leven nu al tientallen jaren op deze planeet en hebben dezelfde associatienetwerken wellicht duizenden of miljoenen keren versterkt. Deze associaties zijn daardoor zeer stabiel en onze gedachteketens worden vrijwel automatisch geactiveerd zonder dat we het bewust merken. Dit maakt het lastig om deze netwerken te veranderen. Daarom moeten we onze hersenen als een spier trainen, en dat kost tijd. Net zoals we niet van de ene op de andere dag 10 kg kunnen verliezen, kunnen we onze mindset ook niet van de ene op de andere dag van nul naar 100 brengen. 

Hoe kunnen we onze mentaliteit veranderen?

Als je de manier waarop je denkt wilt veranderen, oude patronen wilt doorbreken of een nieuwe, positieve mindset wilt opbouwen, dan is mindfulness je beste vriend. Hoe verder we vorderen in de beoefening van mindfulness, hoe meer het mogelijk is om gedachten los te laten, er niet meer aan te denken, of ze te vervangen door passender denken.

Om disfunctionele of negatieve cognities te veranderen, is het eerst nodig om ze op te merken. In het dagelijks leven zijn we zo verstrikt in onze automatische piloot dat het in het begin erg moeilijk kan zijn om gedachten en denkpatronen te identificeren die typisch voor ons zijn. Meditatie helpt enorm bij het vertragen van je gedachten en het waarnemen ervan vanuit het perspectief van een waarnemer, zonder dat je ze hoeft te beoordelen of te onderdrukken. Hier vindt u enkele suggesties en tips over meditatie. 

Een goede oefening om je eigen denkpatronen op te merken kan ook zijn Journaliseren zijn. Wanneer u uw gedachten op papier zet, kunt u sneller identificeren welke positieve en disfunctionele gedachten u heeft. 

De volgende stap is het transformeren van deze oude, disfunctionele gedachten in nieuwe, positieve gedachten om zo geleidelijk aan een nieuwe mindset op te bouwen. Hoe je basisovertuigingen kunt transformeren en welke specifieke denkwijzen je leven kunnen verbeteren, ontdek je in onze volgende blogpost. 

Tot die tijd geef ik je een kleine opdracht: 

Probeer de komende dagen actief uw gedachten op te merken. Zeg zo nu en dan tegen jezelf ‘stop’ en observeer wat je dacht op de momenten vóór het stopsignaal. Hoe praat jij dagelijks tegen jezelf? Wat zijn typische denkpatronen voor jou? Je kunt deze dingen ook aan het eind van de dag opschrijven of er in bed over nadenken voordat je gaat slapen.

Probeer dit op een speelse manier te benaderen, als een kleine onderzoeker die totaal nieuwsgierig is. 

Wees alsjeblieft niet zo streng voor jezelf als je merkt dat je negatief denkt. Het gaat er niet om dat je de hele dag als een honingkoek rondloopt en moet denken dat alles geweldig is. Probeer je gedachten zoveel mogelijk uit waardevrij waarnemen. Het geheel is bedoeld om je inzicht te geven in je hoofd en je te helpen jezelf beter te leren kennen. 

Wil je meer weten over de onderwerpen mindfulness, gezond eten of duurzaamheid, neem dan eens een kijkje hier over.