Over evalueren en niet evalueren

Hoe vaak gaan we? Echt in een situatie zonder oordeel? Hebben we niet altijd bepaalde ideeën of vooroordelen? Misschien is het goed om bevooroordeeld te zijn. Maar waarom is niet-oordelen dan een van de belangrijkste pijlers van mindfulness?

Wanneer we onze gedachten gaan observeren, merken we al snel dat we voortdurend evalueren en oordelen. “Wil ik dat?” “Is dit goed of slecht?” “Heeft dit mijn voordeel?” ‘Ik vind je gedrag op dit moment echt niet cool…’ Zo gaat het de hele dag door. Dat kan echt beangstigend zijn. Het goede nieuws is dat wij alle doe dat. En vanuit psychologisch oogpunt is het eigenlijk logisch.

Het filter in onze hersenen

Elke seconde komen duizenden stukjes informatie onze hersenen binnen. Daar worden deze verwerkt en ervaren wij ze in de vorm van gedachten of gevoelens. Maar de hersenen kunnen niet al deze informatie in detail verwerken omdat onze hersencapaciteit beperkt is. Daarom filtert het de binnenkomende informatie: belangrijke dingen worden ons verstrekt, onbelangrijke dingen worden verborgen. Dit is een zeer geavanceerd systeem en voor ons uiterst efficiënt.

Onze hersenen vertellen ons bijvoorbeeld: “Pas op, er loopt een persoon naar je toe”. Deze informatie wordt doorgegeven aan onze spieren en we gaan weg; doe bijvoorbeeld een stap naar links. Hoe deze persoon er precies uitziet of wat hij of zij draagt, wordt slechts gedeeltelijk verwerkt – juist omdat er op dat moment belangrijkere dingen aan de hand zijn. Deze weergave is uiteraard vereenvoudigd. Maar het illustreert hoe wij dingen waarnemen.

Ieder van ons heeft dit ingebouwde ‘filter’ in de hersenen. Maar wat en hoeveel informatie wordt gefilterd, verschilt van persoon tot persoon, althans tot op zekere hoogte. Wat heeft dit allemaal met beoordelingen te maken?

Hoe beoordelingen ons helpen

Beoordelingen komen voort uit ervaring. Als ik in mijn leven drie keer taxi heb gereden en met alle drie de taxichauffeurs een prettig gesprek heb gehad, dan zal ik hoogstwaarschijnlijk de algemene mening vormen dat taxichauffeurs ‘aardige mensen’ zijn. Als je verschillende ervaringen hebt gehad, ontstaan ​​er verschillende meningen. Ons brein ‘categoriseert’ onze indrukken. Ook dingen die samen vaak voorkomen, worden samen sneller onthouden. Zo ontstaan ​​er verenigingen. Als je bijvoorbeeld aan een koe denkt, denk je net zo snel aan ‘wit’, ‘melk’, ‘weide’, ‘kalf’ enz…
Dus eigenlijk willen de evaluaties van onze hersenen ons leven gemakkelijker maken. Als alles op een neutrale manier geanalyseerd en afgewogen zou worden, zou alles veel langer duren en zouden we ons niet kunnen concentreren op de essentie. Stereotypen en vooroordelen maken het gemakkelijker voor ons om situaties te beoordelen, zodat we effectief kunnen handelen. Dat deze beoordelingen ons bevooroordeeld en minder ruimdenkend maken, is een andere zaak.

FOTO DOOR CHRISTOPHER CAMPBELL OP ONSPATTEN

Wat voortdurende evaluatie met ons doet

We hebben het gevoel dat we overal een mening over hebben. En meestal zijn we er diep van overtuigd dat onze mening de juiste is. Maar niet alleen expliciet Meningen (bijvoorbeeld attitudes en waarden) zijn evaluaties. Impliciete evaluaties gebeuren meestal snel en automatisch, zonder dat we ons er echt van bewust zijn. “De stoel bij het raam is beter dan de stoel aan de tafel in het midden”, “De man in het pak ziet er echt arrogant uit”, “Dat shirt is verschrikkelijk, hoe kun je dat dragen?”. Dit zijn allemaal gedachten die we hebben, maar die we meestal niet echt opmerken, omdat ze zo snel verdwijnen en automatisch worden geactiveerd.

We twijfelen niet eens aan de meeste van onze – expliciete en impliciete – beoordelingen. Ze maken deel uit van onze automatische pilootmodus en we denken er keer op keer over na.
Als gevolg hiervan raken we meer gesloten, meer overtuigd van onszelf en minder open voor andere meningen. En dit is precies waar mindfulness om de hoek komt kijken.

Hoe vrijheid van oordeel ons helpt bewuster te zijn

Vrijheid van waarden in de context van mindfulness betekent niet dat je helemaal niet evalueert. Zoals u zich waarschijnlijk kunt voorstellen, zou dat niet mogelijk zijn. Bovendien maken onze meningen, houdingen en waarden deel uit van onze persoonlijkheid.
Hier betekent vrijheid van waarden veel meer: ​​niet onmiddellijk ten prooi vallen aan de eigen evaluaties. Niet om ze de macht te geven, maar om de situatie gewoon de situatie te laten zijn, zonder enig oordeel van jezelf.

Een kleine anekdote uit mijn studie:

Ooit ging een seminar over gedragsobservatie. Observatie van gedrag is nuttig en gebruikelijk in verschillende psychologische contexten, maar vooral in de context van diagnostiek. Als oefening werd ons gevraagd het gedrag van een medestudent van ons te beschrijven. We merkten al snel hoe lastig het is om gedrag objectief, zonder oordeel, te beschrijven. "Hij heeft een droevige uitdrukking op zijn gezicht. Zijn lichaam is voorovergebogen, hij ziet er erg moe uit."
De uitdrukking ‘verdrietig’ houdt al een oordeel in. Een objectieve observatie zou zijn om te zeggen dat zijn mondhoeken naar beneden zijn getrokken, dat er tranen in zijn ogen staan, of dat hij fronst. Ook de uitspraak “Hij lijkt erg moe” is niet objectief. ‘Werk’ impliceert een evaluatie. Wat betekent ‘zeer’ precies? Hoe stel je vast dat hij ‘moe’ is?
Op dat moment werd het me echt duidelijk dat we ons hele leven rondlopen en vrijwel zonder pauze evalueren: dingen, mensen, omstandigheden, situaties, gebeurtenissen...

Terug naar mindfulness

Zoals we allemaal weten, is het bewust worden van je eigen gedachten en evaluaties de eerste stap. Want als we vaker merken dat we iets evalueren, ontstaat er een ruimte in ons hoofd.

We zijn ontvankelijker en opener geworden. We kunnen rationeler denken en onze emoties en reacties bewuster beheersen. En ten slotte staan ​​we meer open voor anderen en geven we iedereen een gelijke kans. Misschien is de persoon die het pak draagt ​​helemaal niet arrogant, maar gewoon gestrest? Oké, ik vind het shirt niet mooi, maar wat maakt dat uit? Het lijkt de ander gelukkig te maken, dus het zijn eigenlijk mijn zaken niet. Dat ik net een chagrijnige taxichauffeur had, betekent niet dat alle taxichauffeurs zo zijn...

Het voortdurende oordelen leidt vaak tot onreflectief handelen. We reageren in de automatische pilootmodus zonder te beseffen dat we kunnen beslissen hoe de situatie ons doet voelen of hoe we erop reageren. Je hebt een keuze: laat je je leiden door je gevoel of doe je een stapje terug, kijk je objectief naar wat er is gebeurd en bepaal je vervolgens zelf hoe je je wilt gedragen?

Zoals alle aspecten van mindfulness is het ook een kwestie van oefenen. Zoals ik al zei: we denken en evalueren het grootste deel van de dag. Het is lastig om voortaan objectief naar jezelf en de situatie te kijken. Maar een groter bewustzijn van het feit dat we voortdurend evalueren is veel waard. Beetje bij beetje kunnen we steeds vaker uit de automatische piloot stappen en het stuur weer in eigen hand nemen...

Vond je dit leuk en wil je meer leren over gezond eten, mindfulness of duurzaamheid? Bekijk hier nog veel meer spannende blogartikelen over deze onderwerpen.

FOTO DOOR JOHANNES MARK SMITH OP ONSPATTEN